In de elf weken tussen de Amerikaanse verkiezingen in november en de inauguratie van Donald Trump op 20 januari gonsde Europa van discussies over hoe het zich het beste kon wapenen tegen een “Trump-effect”. Wat klinkt dat idee nu toch naïef. In zware rapporten en serieuze conferenties bogen officials zich over strategieën om te voorkomen dat Making America Great Again zou leiden tot een Europa dat in de kou bleef staan.
Tevergeefs. De plannen die in Parijs, Berlijn en Brussel waren gesmeed, gingen ervan uit dat Trump zijn oude stokpaardjes zou opwarmen: klagen over het handelssurplus van Europa en de lage defensie-uitgaven, misschien met een sneer naar hoe de EU techgiganten reguleert. Wat we in plaats daarvan zien? Een poging tot overname van Groenland, Amerikaanse officials die Oekraïne afpersen voor mineralen, vriendelijkheden met Russische topfiguren, en nieuwe machthebbers in Washington die openlijk een Duitse partij met nazi-trekjes steunen.
Maar Europa heeft meer in huis dan het soms zelf beseft. Terwijl de trans-Atlantische relatie wankelt, bewijst de Europese Unie haar kracht op drie fronten: het historische succes van vrij verkeer, haar rol in economische ontwikkeling, en haar vermogen om zich aan te passen aan crises. Laten we dit niet vergeten.
Vrij Verkeer: De Ruggengraat van Eenheid
Het vrij verkeer van personen is een kroonjuweel van de EU. Stel je voor: een Bulgaar die in Luxemburg werkt, een Nederlander die in Spanje woont – zonder bureaucratie of barrières. Dit is niet zomaar een leuk idee; het is een economische motor. Het Europees Parlement stelt dat deze vrijheid sinds 1992 de arbeidsmobiliteit heeft gestimuleerd en werkloosheidsverschillen heeft verkleind. De BBC onderstreept hoe het tekorten aan arbeidskrachten opvult, een win-win voor zowel de landen die arbeiders sturen als die ze ontvangen. Zonder dit systeem zouden economische kloven binnen Europa groeien, met alle sociale spanningen van dien. Het is een prestatie die in de geschiedenisboeken thuishoort – en die vandaag nog steeds relevant is, zelfs als Amerika zich terugtrekt.
Economische Ontwikkeling: Gelijkheid als Doel
De EU krijgt vaak kritiek op haar economische strubbelingen, maar kijk eens naar wat ze wél heeft bereikt. Dankzij het cohesiebeleid zijn armere regio’s opgebloeid. De Europese Commissie en de Wereldbank laten zien hoe gerichte investeringen de bbp-groei in landen als Bulgarije en Roemenië hebben aangejaagd, sneller dan het EU-gemiddelde. Ja, er zijn nog hobbels – denk aan de integratie van banken of diensten – maar welke andere entiteit heeft ooit zo succesvol regionale ongelijkheid aangepakt? Terwijl de VS zich isolationistisch opstelt, biedt de EU een model van solidariteit dat Europa sterker maakt, van Oost tot West.
Aanpassingsvermogen: stug maar niet onmogelijk
Critici noemen de EU een logge bureaucratie, maar haar kracht zit juist in haar veerkracht. Neem de eurozonecrisis: die leidde tot bankhervormingen. De migratiecrisis? Veranderingen in grensbeheer. COVID-19 bracht gemeenschappelijke schulden. En nu, met de oorlog in Oekraïne, zien we defensiesamenwerking groeien. De EU breekt niet onder druk; ze past zich aan. Terwijl Trump Europa uitdaagt, bewijst de EU dat ze kan evolueren – een eigenschap die cruciaal zal zijn in de komende jaren.
Europa’s Eigen Koers
De EU had gehoopt dat een ontmoeting met Trump’s team, zoals tijdens de veiligheidsconferentie in München, de spanning zou verminderen. In plaats daarvan kreeg ze een sneer van vicepresident J.D. Vance, die Europa’s waarden aanviel en de trans-Atlantische banden op scherp zette. En kritiek op Europa is helemaal niet onterecht. Probeer eens aan de gemiddelde Europeaan uit te leggen waarom een 25-jarige ambtenaar die meer dan 5000 euro per maand verdient geen belasting moet betalen. Mij lukt het niet. Of hoe denk je dat een Amerikaan reageert wanneer je over zijn “onsociaal” land praat wanneer een verguisde outsider, maar populaire Trump en de zoon van een heroïneverslaafde moeder (Vance) op kunnen klimmen tot president terwijl niemand de adelijke telg Von der Leyen écht als leider van ons continent wilde.
Ik wil dan ook niet zeggen dat de EU onfeilbaar is, dat is het niet, maar we zijn niet afhankelijk van Amerika’s grillen. Onze successen – vrij verkeer, economische groei, aanpassingsvermogen – tonen een veerkracht die losstaat van Washington. Terwijl Trump de wereld verrast, is de echte vraag niet hoe Europa Amerika kan behagen, maar hoe het haar eigen toekomst zal vormgeven. De EU is geen bijwagen; het is een motor. En die motor draait, wat er ook gebeurt aan de overkant van de oceaan.
