Christine Lagarde, the voorzitster van de Europese Centrale Bank (ECB), liet vandaag weten dat een rentestijging in 2022 niet meer uitgesloten is. Dit zou de eerste rentestijging in meer dan 10 jaar in de Eurozone betekenen. Elders, in de VS, het VK en Australië bijvoorbeeld is men (al zo goed als) begonnen met het opkrikken van de interestvoet.
Een verhoging is best angstaanjagend. Het overgrote deel van de wereld is ondertussen gewoon geraakt aan extreem lage interestvoeten. Geen enkele G7 centrale bank heeft in het laatste decennium zijn interestvoeten boven 2.5% gehanteerd. In 1990 hadden ze allemaal interestvoeten hoger dan 5%. Goedkoop geld liet overheden in het Westen toe om uitzonderlijke tekorten te boeken en liet aandelen en vastgoed de hoogte in schieten.
De toegenomen inflatie in het laatste anderhalf jaar kwam dus hard aan bij de centrale banken. In de opkomende markten zijn ze al volop bezig met de interestvoeten te verhogen. In het VK ook. De belangrijkste centrale bank op onze planeet, de Federal Reserve (Fed) in de VS, heeft al verklaard dat ze de interestvoeten terug op 2% willen zien staan binnen de twee jaar tijd. Gezien de aanblijvend hoge inflatie in de VS lijkt het er echter op dat de Fed veel sneller zal moeten verhogen.
Weinig reden om er van uit te gaan dat we snel weer naar een situatie met zeer lage, of zelfs negatieve, interestvoeten zullen gaan dus. En toch, het loont om naar de lange termijn te kijken. Leningen worden immers niet op een jaar of twee afgelost maar hebben vaak een looptijd van een decennium of meer.
En op de lange termijn wordt de interestvoet bepaald door wat de “natuurlijke” interestvoet van een economie is. Die natuurlijke interestvoet laat de economie niet oververhitten en remt de groei ook niet af. Over die natuurlijke interestvoet hebben centrale bankiers weinig invloed, hun taak bestaat er in om de interestvoet naar die natuurlijke interestvoet te loodsen zonder een recessie te veroorzaken of de inflatie de pan uit te laten swingen.
Die natuurlijke rentevoet is de laatste decennia sterk gedaald omdat de wereld in zijn geheel veel meer is gaan sparen terwijl er niet meer investeringsprojecten zijn opgestart. Dit overschot, voornamelijk veroorzaakt door de spaarkampioenen in Azië met China op kop, zorgt ervoor dat een grote massa geld op een beperkt aantal bestaande investeringskansen jaagt. Hierdoor brengen veilige investeringen nauwelijks nog iets op en moet je voor een behoorlijk rendement meer en meer risico op gaan zoeken. Tegelijkertijd zijn bedrijven en overheden veel voorzichtiger geworden waardoor er minder geïnvesteerd is.
Wanneer een overheid of bedrijf besluit te investeren in een fabriek, brug of nieuwe software dan moeten ze dit financieren. Laat ons uitgaan van een investeringsrendement van 5% en een financieringskost van 3%. De investeerder haalt dan 3% rendment op het gespaard vermogen dat hij ter beschikking stelt van het bedrijf/overheid. Tegelijkertijd creërt het bedrijf/overheid op zijn beurt weer economisch groei met het overschot aan rendement dat ze uit de investering halen waardoor weer nieuwe investeringskansen ontstaan. Die cirkel is dus verbroken omdat er langs de ene kant te weinig investeringen ondernomen worden en langs de andere kant te veel spaartegoeden aan de kant staan hopeloos op zoek naar een project om te financieren.
Sinds de pandemie zien we wel wat toename in investeringen. Door de toegenomen overheidsuitgaven en bedrijfsinvesteringen is de vraag naar financiering wat toegenomen. De transitie naar een groene economie vergt ook een enorme hoop kapitaal. Als de wereld de strijd tegen de klimaatopwarming echt serieus neemt, dan worden de 2020’s veel kapitaalintensiever dan de 2010’s.
Het probleem aan de aanbodzijde lijkt echter alleen maar groter te worden. De bevolking op onze aardbol is aan een recordtempo aan het verouderen. De ervaring in Japan en Europa leert dat een verouderende bevolking veel meer spaart en de interestvoeten naar omlaag duwt.
Op de lange termijn lijkt die demografische factor de overhand te zullen nemen. De voorspelling van De Staatsman is dat we nu een periode ingaan van sterk stijgende interestvoeten. De gevolgen van die stijgingen zullen de financiële pers de komende paar jaar bezig houden. Zeker als je in het achterhoofd houdt dat de schuldenberg op onze wereld ondertussen meer dan 300% bedraagt. Er zijn maar weinig voorbeelden van centrale banken die er in slaagden om zo een sterke inflatiestijging naar een laag en stabiel niveau te brengen zonder een recessie te veroorzaken.
Laat een reactie achter