14 maart 2025
Een veranderende alliantie
In de huidige geopolitieke arena zien we een opmerkelijke verschuiving in de houding van de Verenigde Staten ten opzichte van haar traditionele bondgenoten. Onder president Trump’s tweede termijn worden de diplomatieke en economische banden die decennialang als vanzelfsprekend werden beschouwd, nu zwaar op de proef gesteld.
Sinds zijn inauguratie in januari 2025 heeft Trump’s “America First”-beleid geleid tot een reeks maatregelen die de trans-Atlantische en trans-Pacifische allianties onder druk zetten. Begin februari legde hij een tarief van 25% op Canadese importen, zogenaamd vanwege nationale veiligheid en zorgen over drugshandel. De Canadese premier Mark Carney reageerde met vergeldingsmaatregelen op $155 miljard aan Amerikaanse goederen en waarschuwde voor een “roofzuchtige” VS die “ons water, ons land, ons land” wil.
Nog verontrustender voor de bondgenoten in Azië waren Trump’s recente opmerkingen over het Amerikaans-Japanse Veiligheidsverdrag uit 1960. Hij noemde het “niet-wederkerig” en “oneerlijk”, waarbij hij benadrukte dat de VS Japan moet verdedigen maar niet omgekeerd. Hoewel Japan publiekelijk het “volledige vertrouwen” in de alliantie uitsprak, zoekt het land proactief naar manieren om zijn defensiecapaciteiten te versterken.
Onzekere tijden voor bondgenoten
Deze acties hebben geleid tot een vertrouwenscrisis onder de ruim 40 landen die sinds 1945 afhankelijk zijn van Amerikaanse veiligheidsgaranties. De vrees groeit dat “America First” betekent dat bondgenoten op de tweede of laatste plaats komen. Financiële markten reageren met onrust, en bondgenoten vrezen Trump’s inconsistentie, zoals mogelijke instortingen van staakt-het-vuren in Gaza en Oekraïne.
In Europa verkennen leiders nieuwe risico’s, zoals of de VS over “kill switches” beschikt voor F-35 gevechtsvliegtuigen of zou kunnen weigeren om Groot-Brittannië’s nucleaire afschrikking te onderhouden. Er wordt gesproken over een continentale nucleaire afschrikking met Frankrijk en Groot-Brittannië, en Europa zal waarschijnlijk meer gezamenlijke schulden uitgeven voor defensie-uitgaven.
Aziatische bondgenoten zoals Australië, Japan en Zuid-Korea vrezen dat zij de volgende zijn, met zorgen dat Trump’s vijandigheid jegens China concessies niet zal voorkomen die bondgenoten zoals Taiwan verzwakken. Zuid-Korea en Japan overwegen zelfs dichter bij de nucleaire drempel te komen om China en Noord-Korea af te schrikken en minder afhankelijk te worden van Amerikaanse veiligheidsgaranties.
Strategie voor veerkracht
Hoe kunnen bondgenoten overleven in deze nieuwe realiteit? Er zijn drie hoofdstrategieën die momenteel worden overwogen:
Ten eerste, het afschrikken van wederzijdse schade. Bondgenoten identificeren onconventionele vergeldingsmaatregelen, zoals het vertragen van samenwerking op het gebied van extraterritoriale sancties en exportcontroles. Europa gebruikte slimme vergelding tegen tarieven tijdens Trump’s eerste termijn, en bondgenoten zouden knelpunten in de handel kunnen benutten, goed voor 27% van de Amerikaanse import, waaronder nucleaire brandstoffen, metalen en farmaceutica. Militaire drukpunten, zoals radars en bases, worden ook overwogen, hoewel voorzichtig gebruikt.
Ten tweede, het opbouwen van onafhankelijke infrastructuur. Als verzekeringspolis bouwen bondgenoten hun eigen economische en militaire capaciteiten op. Europa haast zich om gaten in zijn strijdkrachten te vullen, met discussies over een continentale nucleaire afschrikking. In Azië kunnen Zuid-Korea en Japan dichter bij nucleaire drempels komen, en er wordt gesproken over een “Aziatische NAVO” rond Japan, Zuid-Korea, Singapore en Taiwan.
Ten derde, kracht zoeken in aantallen. Bondgenoten worden aangespoord om nauwer samen te werken, waarbij Europa mogelijk de NAVO-leiding overneemt, zich aansluit bij de CPTPP, en samenwerkt met Japan en Zuid-Korea op het gebied van militaire en civiele technologie. Dit creëert schaal en beheert rivaliteiten, waarbij een liberale orde als alternatief voor de door de VS geleide orde behouden blijft.
Niet evident
De bondgenoten hebben samen een BBP van $37 biljoen, maar missen harde macht, wat concessies riskant maakt. Als ze zichzelf niet kunnen verdedigen, zouden sommigen accommodaties kunnen zoeken met China of Rusland. Het opbouwen van deze opties zal jaren duren, maar de urgentie is duidelijk, met het potentieel voor nucleaire proliferatie en een sterker China tegen 2029 als bondgenoten niet handelen.
De weg vooruit voor Amerika’s bondgenoten is complex maar noodzakelijk. Door vergeldingsmaatregelen te overwegen, onafhankelijke capaciteiten op te bouwen en kracht te zoeken door samenwerking, kunnen ze navigeren door de onzekerheid en hun belangen beschermen in een veranderende wereldorde.
Dit is geen oproep tot het verlaten van de trans-Atlantische of trans-Pacifische allianties, maar een nuchtere evaluatie van de noodzaak voor bondgenoten om sterker te worden in een wereld waar de VS een minder betrouwbare partner is geworden. De bondgenoten moeten zich wapenen – niet tegen Amerika, maar voor een toekomst waarin ze hun eigen belangen kunnen beschermen, ongeacht wie er in het Witte Huis zit.
Door samen te werken en hun economische en militaire capaciteiten te versterken, kunnen Amerika’s bondgenoten een nieuwe balans vinden in een wereld die in toenemende mate wordt gekenmerkt door grote machtspolitiek en afnemende multilaterale samenwerking.
